Zeer zorgwekkende stoffen (ZZS) zijn de gevaarlijkste stoffen voor mens en milieu. Die moeten we dus niet gebruiken, zou je denken. Toch maken veel bedrijven er gebruik van. Waarom? Vaak is het antwoord: gemak. Zo ook in de grafische industrie, ziet Johan den Houter, directeur-eigenaar van Drukkerij RAD uit Dordrecht: “Ik vind dat jammer. Want er zijn gewoon methodes waarbij je minder gevaarlijke stoffen hoeft te gebruiken.” En hij kan het weten. Want Drukkerij RAD werkt al jaren volledig zonder ZZS. Hoe is ze dat gelukt?
OZHZ controleert of bedrijven zich houden aan de regels rondom ZZS. Het is voor bedrijven verplicht om zoveel mogelijk te voorkomen dat ZZS vrijkomen. OZHZ houdt in de gaten of ze aan die plicht voldoen. Bijvoorbeeld: werken de maatregelen die de bedrijven nemen wel? Inspecteur Sanne onderwierp ook Drukkerij RAD aan zo’n inspectie. Tot haar verbazing ontdekte ze dat deze drukkerij helemaal geen ZZS gebruikt. Natuurlijk was ook zij benieuwd hoe de Dordtse ondernemers dit voor elkaar hebben gekregen.
Het zit ons in het bloed
“Wij vieren dit jaar ons 40-jarig jubileum,” vertelt Johan. “En al in de jaren ‘80 waren mijn ouders bezig met zo gezond en duurzaam mogelijk werken. We deden toen bijvoorbeeld een proef met papieren drukplaten. Deze platen hoef je namelijk niet schoon te maken met allerlei giftige chemische stoffen. Zoals wel gebruikelijk was bij de aluminium platen die iedereen gebruikte. Ik vond het echt geweldig om met papier te werken! Je kon er niet alles mee, maar gewoon teksten drukken dat ging prima. Denk aan boeken of eenvoudige flyers. Veertig jaar geleden was dat ook genoeg. Tegenwoordig drukken we veel glimmende en flitsende magazines. Daarvoor werkt aluminium toch beter.”
De papieren drukplaat was geen blijvertje, helaas. Maar Drukkerij RAD liet zich niet uit het veld slaan. Maatschappelijk verantwoord ondernemen zit de familie Den Houter in het bloed. “Vanuit een gevoel van verantwoordelijkheid naar jezelf, je medewerkers en naar de samenleving”, verklaart Johan. Dus gingen ze op zoek naar een betere manier om met aluminium drukplaten te werken.
Het is ons uiteindelijk gelukt! Zónder ZZS.
Zonder ZZS, met zeepsop
“Het is ons uiteindelijk gelukt! Zónder ZZS”, gaat Johan trots verder. “We gebruiken nu een zeepsop om de drukplaten schoon te maken. De zeep is niet schadelijk voor mensen. En we doen dit in een gesloten systeem. Dat betekent dat de zeep niet in het riool terechtkomt. Ook goed voor het milieu dus. Bijkomend voordeel is dat de aluminiumplaten nu ook makkelijk te recyclen zijn, doordat er geen ZZS op achterblijven.”
Het bleef niet bij de schoonmaakmiddelen. Johan en zijn team wilden van álle ZZS af. Dat betekende ook kritisch kijken naar de inkten en de drukpersen. “In het drukproces wordt meestal alcohol gebruikt om het proces stabiel te houden,” legt Johan uit. “Deze alcohol wilden we ook uit het proces halen. Maar dat is nog zo makkelijk niet. Want onderdelen van onze drukpersen waren gewend geraakt aan de alcohol. Bijvoorbeeld de rubberen rollen die erin zitten. Die moet je dus eerst vervangen, voordat je een andere, veilige stof kunt uitproberen.”
Voor de inkt is de drukkerij overgestapt op biologische inkten. “We hebben daarbij veel aan onze leverancier gehad. We merkten bijvoorbeeld dat we met biologische inkt en zonder de alcohol veel moeite hadden om felle kleuren mooi te drukken. Vooral fel oranje leverde teleurstellende resultaten. Toen hebben we aan de leverancier gevraagd: joh, kun je niet inkt voor ons maken met meer pigment? Nou, dat heeft’ie toen gedaan.” Johan glundert: “Nu spat het oranje bij ons van het papier af!”
Goed voorbeeld doet volgen?
Het team van de Dordtse drukkerij werkt nu dus volledig zonder ZZS. Daarin is dit bedrijf koploper binnen het vakgebied. Hoe kunnen andere drukkerijen hun voorbeeld volgen? Johan: “Je moet dit wel écht willen. Wij hebben veel moeten uitproberen en testen voordat we de veilige stoffen vonden die bij ons werken. En waarmee we het beste resultaat halen. Want je wil niet dat de kwaliteit eronder lijdt.”
“Ik ben heel blij met de stappen die we hebben kunnen maken. Maar al die veranderingen, die voer je niet zomaar door. Schoonmaakmiddelen wisselen, biologische inkt aanschaffen, onderdelen van drukpersen vervangen … Het duurt even voordat al je aanpassingen werken zoals je wilt dat ze werken. Tot die tijd moet je zorgen dat je team gemotiveerd blijft. Zo’n omslag kan namelijk op weerstand stuiten. Bijvoorbeeld bij productiemensen die teleurgesteld zijn dat het niet meer werkt zoals het eerste werkte. Dan is het belangrijk om naast zo iemand te gaan staan. Dat je die persoon meeneemt in het doel waar je aan werkt: minder stoffen die slecht zijn voor hun gezondheid en het milieu. En dat je duidelijk maakt dat het een zoektocht is. Dus: waarom werkt het nu niet? Oké, dan proberen we morgen weer iets anders. Totdat het wel werkt.”
Johan is trots op wat hij en zijn team hebben bereikt: “Ik sluit hier de deur elke dag met een goed gevoel. Onze mensen werken niet met ongezonde stoffen. Wij belasten het milieu niet met giftige stoffen. En iedereen die hier werkt, is daar blij over. En bij de inspectie door OZHZ kregen we ook nog het compliment dat wij een van de weinige bedrijven zijn die werken zonder ZZS. Toen heb ik taart geregeld en hebben we dat toch even gevierd met elkaar.”
Vol van verbazing
“Ja, ik stond er wel even van te kijken. Moet je zien, zei ik tegen mijn collega, dit bedrijf gebruikt helemaal geen ZZS. Nou, dat waren we allebei nog nooit tegengekomen. Best bijzonder dus”, vertelt Sanne Mol, inspecteur bij OZHZ. Zij controleert of bedrijven zich wel houden aan de wet- en regelgeving rondom milieu. Ook hoe ze omgaan met ZZS dus. Van tevoren vraagt ze informatie op over de ZZS. In de documenten van Drukkerij RAD ontdekte ze dat daar geen ZZS worden gebruikt. Daarmee wilde ze het bedrijf graag complimenteren: “Het is toch leuk om met ze te delen dat ze een bijzondere prestatie hebben neergezet.”