Daarmee zegt MOB in feite: beste provincie, dit project gaat niet volgens de wet. Wilt u alstublieft ingrijpen?
Het is de Omgevingsdienst Zuid-Holland Zuid (OZHZ) die zo’n handhavingsverzoek namens de provincie behandelt. OZHZ krijgt regelmatig handhavingsverzoeken. Van actiegroepen, bedrijven, inwoners. Ze gaan over allerlei thema’s: van stikstof tot bouw, van geluid tot beschermde dieren. Angelique van Es-Vermeulen is een van de juridisch adviseurs die handhavingsverzoeken behandelt. Met veel enthousiasme vertelt zij hoe zoiets gaat.
Op onderzoek uit
Mag iedereen zomaar een handhavingsverzoek indienen eigenlijk?
“Nee niet zomaar. In de wet staat aan welke eisen een handhavingsverzoek moet voldoen”, legt ze uit. “Een van de belangrijkste eisen is dat alleen een belanghebbende een handhavingsverzoek mag indienen.”
Wanneer ben je een belanghebbende?
Een belanghebbende is een persoon of organisatie die een objectief, persoonlijk, eigen, rechtstreeks en actueel belang heeft bij het project waarover het verzoek gaat. Een voorbeeld: als je buurman een windmolen in zijn tuin zet, ben jij belanghebbende. De windmolen heeft namelijk ook invloed op jouw woonplezier. In het voorbeeld van het Binnenhof is MOB belanghebbende, omdat dit een organisatie is die opkomt voor de natuur. En uitstoot van stikstof heeft invloed op de natuur.
Oké, dus een belanghebbende dient een handhavingsverzoek in. Wat gebeurt er dan?
“Dan gaan we op onderzoek uit. Welke werkzaamheden vinden er precies plaats in het project? En wordt daarmee een wet overtreden? En zo ja, is daar een vergunning voor nodig en aangevraagd? Soms merk je dan dat er niet zo veel aan de hand is. Mensen proberen ook wel eens een burenruzie te winnen via zo’n handhavingsverzoek”, weet Angelique.
Het verhaal gaat verder onder de afbeelding.
Soms merk je dan dat er niet zo veel aan de hand is. Mensen proberen ook wel eens een burenruzie te winnen via zo’n handhavingsverzoek
Jurist Angelique
Ingrijpen
Maar als er een overtreding is, is het wel nodig om in te grijpen. Zo was er een gemeente die van plan was aan de weg te werken. De weg liep dwars door een broedgebied van weidevogels. En het was broedseizoen. Een oplettende bewoner diende een handhavingsverzoek in. Want tijdens het broedseizoen mogen de weidevogels niet gestoord worden. “Wij hebben toen de werkzaamheden laten stilleggen door het opleggen van een last onder dwangsom. De gemeente mocht pas na het broedseizoen verder. Gelukkig ging de gemeente hier uiteindelijk in mee.”, vertelt Angelique trots “Pas na het broedseizoen gingen de werkzaamheden verder. Het betalen van de dwangsom is dan niet nodig.”
Is het moeilijk om te bepalen of je wel of niet ingrijpt?
“Dat kan wel best lastig zijn.” Angelique kijkt nu weer serieus. “Je moet namelijk een goede afweging maken tussen de verschillende belangen. Ik adviseer over de handhaving van de Wet natuurbescherming. Dus ik weeg het belang van de natuur af tegen andere belangen. Bijvoorbeeld van een bouwbedrijf, een agrarisch ondernemer of een gemeente.”
De Wet natuurbescherming moet ervoor zorgen dat de verschillende plant- en diersoorten blijven bestaan. Dus als werkzaamheden te veel schade veroorzaken aan planten of dieren, dan moet Angelique besluiten om in te grijpen. Maar zo makkelijk is dat nog niet.
De tekst gaat verder onder de afbeelding.
“Dat kan wel best lastig zijn. Je moet namelijk een goede afweging maken tussen de verschillende belangen.
Jurist Angelique
Waarom is dat niet makkelijk?
“Omdat het soms ontzettend ingewikkeld is om te bepalen wat precies het effect is van werkzaamheden op de natuur. Stikstof is daar een goed voorbeeld van. Neem een project met werkzaamheden waarbij maar heel weinig stikstof vrij komt. Wat is dan precies het effect daarvan op de natuur? Dat weten we niet precies. Maar een heleboel kleine beetjes kunnen alsnog effect hebben. Dus je moet kijken waar de stikstof precies neerkomt. En hoe lang die werkzaamheden nog duren. En ook naar de uitstoot van activiteiten in de buurt van het project.”
Een complexe puzzel
Tegenover de natuurbelangen staan belangen die vaak wel goed te meten zijn. Bijvoorbeeld financiële belangen. Een kleine verandering op een boerenbedrijf, kan grote financiële gevolgen hebben voor de hele bedrijfsvoering. Ook daarmee houden Angelique en haar collega’s rekening. Zo leggen ze steeds een complexe puzzel om tot de beste oplossing te komen.
Wat is dan de beste oplossing?
“Dat verschilt natuurlijk per situatie. Bij ernstige overtredingen willen we natuurlijk dat die overtreding zo snel mogelijk stopt. Dat kan bijvoorbeeld met een last onder dwangsom. En heel soms zetten we bestuursdwang in.”
Bij een dwangsom zeg je: stop de overtreding zo snel mogelijk. En doe je dat niet? Dan moet je een hoog bedrag betalen. Angelique: “Dit hebben we bijvoorbeeld gebruikt bij de gemeente die tijdens het broedseizoen aan de weg wilde werken. Als ze niet had meegewerkt, moest de gemeente een dwangsom moeten betalen. Zo ver is het gelukkig niet gekomen.” Bij bestuursdwang zeg je: doe dit om de overtreding te stoppen. En doe je het niet? Dan doen wij het voor je, maar de kosten hiervoor betaal je dan wel zelf. En dat is niet goedkoop.
Maar vaak is het niet nodig om tot dwang over te gaan, legt Angelique uit: “Het gedrag van de overtreder is ook van belang. Voorbeeld: iemand verplaatst een beschermd vogelnest. Wij spreken hem daarop aan, vanuit een handhavingsverzoek. Vervolgens plaatst hij het nest weer netjes terug. Dan hoeven we niet eens in te grijpen en blijft het bij een waarschuwing.”
Maar krijgt zo’n overtreder dan geen straf? Een boete of zoiets?
“Nou, niet van ons. Bij bestuurlijke handhaving is het doel om te zorgen dat de overtreding ongedaan gemaakt wordt. En om herhaling te voorkomen. Daarvoor kan een waarschuwing genoeg zijn. Het kan natuurlijk zo zijn dat een overtreder ook iets strafbaars heeft gedaan. Maar het is niet aan ons om daarover te besluiten. Dat doet het Openbaar Ministerie.”